/ Nga: Arian Galdini, Tiranë/
Në këtë shekull të njëtrajtshmërisë ekonomike dhe ndërvarësisë globale, askush nuk e kishte parashikuar se do të rikthehej me kaq forcë një fjalë e vjetër, një koncept që i përkiste epokave të industrializmit të hershëm: tarifa.
E megjithatë, tarifa nuk u kthye si nocion ekonomik, por si simbol i ri i epokës sonë politike, si kodi me të cilin fuqitë globale shpalosin interesin, imponojnë vullnetin, dhe provojnë besnikërinë e të tjerëve.
Kur Presidenti Trump vendosi të ngrinte mur tarifor me Kinën, Evropën, Kanadanë dhe gjithë botën, ai në fakt ngriti një mur simbolik, duke shpallur fundin e globalizmit si filozofi unifikuese dhe fillimin e një rendi të ri neomerkantilist, ku ekonomia nuk është më mjet zhvillimi, por fushëbetejë gjeopolitike.
Nuk është më koha e doganave të hapura, por e dyerve që hapen vetëm me çelësa politikë.
Dhe në këtë botë që po ridizenjohet me llogari bilanci dhe jo me ideale bashkëpunimi, lind pyetja e madhe: çfarë është të jesh lider i një vendi në këtë epokë?
Çfarë do të thotë të udhëheqësh një vend të vogël, pa muskuj ekonomikë e as mekanizma ndikimi, si Shqipëria?
Kur bota ndahet në blloqe, lideri nuk mund të mbetet i shurdhër, e as të heshtë.
Shpesh herë në histori, udhëheqësit e vendeve të vogla janë përpjekur të kalojnë mes dallgëve globale duke heshtur, duke mos u pozicionuar, duke lundruar me një lloj neutraliteti të dëshpëruar.
Por kjo nuk është më një kohë për neutralitet.
Sepse tarifat, si dikur traktatet, ndajnë aleanca, krijojnë armiq, vendosin kush hyn në lojë dhe kush përjashtohet.
Në këtë realitet të ri, lideri i një vendi të vogël nuk mund të jetë më një figurë protokollare që lexon raporte dhe jep urdhra me stil institucional.
Ai duhet të jetë një mendje që lexon lëvizjet globale, një zë që artikulon pozicionin strategjik të vendit të vet, dhe një dorë që ndërton mekanizma mbijetese pa u nënshtruar.
Ky është lidershipi ekzistencial, ai që nuk menaxhon normalitetin, por zhbiron kaosin dhe formëson drejtimin, në një botë ku edhe vendimi më i vogël mund të prodhojë pasoja gjeopolitike.
Në një botë ku çdo mall që kalon kufirin mund të jetë i tarifuar, ku zinxhirët e furnizimit prishen me një dekret, dhe ku fuqitë e mëdha i përdorin ekonomitë e vendeve të vogla si eksperiment taktik, lideri nuk mund të jetë më thjesht negociator i kushteve, por krijues i terrenit të vet ekonomik dhe diplomatik.
Shqipëria, për shembull, ka një ekonomi të brishtë, pa industri konkurruese, me varësi të madhe nga importet dhe nga tregjet ndërkombëtare.
Por më shumë se kaq, ajo ka një politikë të jashtme pa vizion ekonomik, një diplomaci pa strategji tregtare, dhe një klasë drejtuese që nuk ka ndërtuar dot një doktrinë kombëtare për të manovruar në rrymat e mëdha të epokës sonë.
Lideri i vërtetë nuk pyet thjesht “sa do të kushtojë një tarifë e re amerikane mbi produktet kineze?”, por pyet:
“Çfarë do të thotë kjo për Shqipërinë?
A mund të bëhemi nyje në një korridor të ri furnizimi?
Si mund ta përdorim pozitën tonë gjeografike për të ndërtuar një rol të ri në një botë që po riformatohet?”
Në kohën e tarifave, nuk ka më garanci. Marrëveshjet shfuqizohen. Lidhjet politike zbehen. Aleancat kushtëzohen.
E vetmja garanci është përgatitja, mendja strategjike, dhe aftësia për të vepruar me vetëbesim pa qenë pjesë e asnjë blloku të sigurt.
Ky është lidershipi i ftohtë, stoik, racional, i ngjashëm me atë që kërkonte Marcus Aurelius në “Meditationes”:
një udhëheqës që nuk lëkundet nga frika, as dehet nga shpresa, por qëndron në qendër të stuhisë dhe e mendon veten jo si zot të fatit, por si përgjegjës i rrugës.
Sepse në kohët e sotme, të udhëheqësh do të thotë të ndërtosh një komb që i mbijeton edhe mungesës së garancive, një popull që nuk përkul kokën kur një superfuqi vendos tarifa, por që ka krijuar pavarësinë e vet relative përmes dijeve, lidhjeve alternative dhe vizionit afatgjatë.
Nëse dikur lideri duhej të ishte i ditur në ligj dhe guximtar në betejë, sot ai duhet të jetë filozof i shtetit dhe arkitekt i pozicionit kombëtar në një rrjet të tensionuar interesi.
Montesquieu shkruante se “në republikat e vogla, më shumë se në perandoritë e mëdha, udhëheqësit duhet të kenë sens të hollë të drejtësisë, sepse çdo padrejtësi vret më shumë kur ndodh në trup të vogël”.
Kështu është edhe sot.
Në një vend si Shqipëria, çdo marrëveshje e keqe ndjehet më shumë, çdo mungesë vizioni e çon vendin drejt kolonializmit të heshtur, çdo lider që mendon vetëm për veten, e lë kombin pa busull.
Kjo është arsyeja pse lideri i vërtetë duhet të ketë dy vështrime njëherësh:
Njërin të kthyer nga horizonti global, për të lexuar lëvizjet e epokës.
Tjetrin të ngulur thellë në tokën e tij, për të ditur çfarë e mban një popull në këmbë dhe çfarë e thyen.
E thoshte Albert Camus, se “nuk është madhësia e krizës ajo që e përcakton një epokë, por cilësia e burrave që i qëndrojnë përballë.”
Në kohën e tarifave, bota nuk kërkon më burokratë.
As figurina politike.
Aq më pak zëdhënës marketingu të interesave të huaja.
Kërkon njerëz që dinë të bartin barrën e kohës.
Që nuk e shohin pushtetin si privilegj, por si përgjegjësi.
Që nuk zgjedhin rrugën më të lehtë, por më të drejtën.
Që nuk rrinë në zyrë për të qëndruar në pushtet, por për të mbajtur shtetin në jetë.
Sepse ky është çasti i së vërtetës.
Bota po ndryshon.
Zinxhirët e vjetër po këputen.
Portat po mbyllen.
E në këtë çast, pyetja nuk është më “kush do të na ndihmojë?”, por:
“A kemi ndërtuar liderin që din ta udhëheqë një komb kur bota shtrëngon vidat?”
Nëse jo, atëherë tarifat nuk janë më çështje dogane.
Janë paralajmërim për një mosmarrëveshje ekzistenciale me kohën tonë.
