/ Nga: Berat THAÇI, Kosovë/
Në një epokë ku transformimi teknologjik po ndodh me një ritëm marramendës, është e natyrshme të pyesim: cilat industri do të jenë gjeneratorët më të mëdhenj të të ardhurave në të ardhmen e afërt?
Në qendër të kësaj pyetjeje qëndrojnë dy realitete ekonomike shumë të ndryshme: Zvicra dhe Kosova. Njëra, një fuqi ekonomike e stabilizuar në zemër të Evropës; tjetra, një shtet në zhvillim me potencial të jashtëzakonshëm, por që ende përballet me sfida të mëdha strukturore.
Zvicra – Motori i Qëndrueshëm i Inovacionit
Zvicra është prej vitesh një lider i padiskutueshëm në inovacion dhe zhvillim teknologjik. Me një infrastrukturë të përkryer, investime të larta në kërkim-shkencë dhe një sistem edukativ që lidhet ngushtë me tregun e punës, ky vend ka ndërtuar një klimë të favorshme për bizneset e së ardhmes.
Industritë më premtuese për Zvicrën për dekadën e ardhshme janë:
Teknologjia Shëndetësore (HealthTech) – Me një popullsi që po plaket, kërkesa për shërbime dhe pajisje shëndetësore po rritet ndjeshëm. Zvicra, me kompanitë e saj si Roche dhe Novartis, është në vijën e parë të zhvillimeve në bio-teknologji dhe inteligjencë artificiale për diagnostikim të hershëm.
FinTech & Blockchain – “Crypto Valley” në Zug është tashmë një pikë referimi globale. Investimet në teknologji financiare po rriten, ndërsa bankingu tradicional po transformohet me shpejtësi.
Green Energy dhe Teknologjitë e Qëndrueshme – Me politika ambicioze për dekarbonizim, Zvicra do të jetë një prej liderëve në teknologjitë ekologjike: panele diellore, energji e ruajtur, e-mobility etj.
Kosova – Potenciali që Po Pret të Zgjohet
Kosova, megjithëse më pak e industrializuar, ka një aset të çmuar: një popullsi të re, të gatshme
për të përqafuar teknologjinë dhe sipërmarrjen. Nëse Zvicra ka ndërtuar një model të qëndrueshëm për vite me radhë, Kosova ka mundësinë të bëjë një “kërcim të madh” përmes industrive të reja.
Industritë me potencial për Kosovën janë:
Teknologjia e Informacionit (ICT) – Me një numër në rritje të të rinjve që ndjekin programim, dizajn dhe shërbime digjitale, Kosova mund të bëhet një “hub” i shërbimeve të IT-së për tregun europian. Disa kompani tashmë ofrojnë shërbime për Zvicrën dhe Gjermaninë.
Agro-Biznesi i Qëndrueshëm – Tokë pjellore, prodhime organike dhe kërkesa në rritje për produkte lokale në Evropë, e bëjnë agrobiznesin një sektor strategjik, sidomos nëse kombinohet me teknologji moderne për prodhim dhe eksport.
Turizmi Rural & Ekologjik – Ndryshe nga turizmi tradicional, bota po kërkon përvoja autentike, të qeta dhe natyrë të paprekur. Kosova ka burimet, por i mungon infrastruktura dhe promovimi.
Krahasimi i Realiteteve Ekonomike
Zvicra është një treg i konsoliduar, me qasje globale dhe kapacitet për të gjeneruar produkte të teknologjisë së lartë. Kosova është më shumë një “startup” në fazë rritjeje, që kërkon investime, reforma dhe strategji për të hyrë në lojë. Por avantazhi i madh i Kosovës është fleksibiliteti: nuk ka struktura të vjetra për të shembur, por mund të ndërtojë direkt me teknologjitë e reja.
Ndërsa Zvicra investon në automatikë, robotikë dhe inteligjencë artificiale, Kosova duhet të përqendrohet në kapitalin njerëzor, edukimin digjital dhe ndërtimin e një kulture të sipërmarrjes. Një bashkëpunim më i ngushtë ekonomik mes të dy vendeve do të ishte fitimprurës: Zvicra me kapital dhe ekspertizë, Kosova me fuqi punëtore të kualifikuar dhe të përballueshme.
Konkluzioni: E Ardhmja është për Ata që Marrin Rrezik
Bizneset e së ardhmes nuk do të jenë më thjesht fabrika, por ide që shndërrohen në shërbime dhe produkte të mençura. Zvicra tashmë po korr frytet e një sistemi të ndërtuar mbi dije dhe qëndrueshmëri. Kosova, nga ana tjetër, ka një dritare të artë për të bërë kapërcimin e madh. Kjo kërkon vullnet politik, orientim të qartë ekonomik dhe mbi të gjitha, besim në potencialin vendas. Në fund të fundit, e ardhmja i takon atyre që guxojnë – qoftë në Zvicër, qoftë në Kosovë. (SAM24.info)