Në një botë ku kapitali dhe individët e pasur mund të kalojnë kufijtë lirisht, vetëm bashkëpunimi ndërkombëtar mund të garantojë që korporatat shumëkombëshe dhe super të pasurit të tatohen në mënyrë të drejtë. Kjo është arsyeja pse presidenti amerikan Donald Trump e refuzon këtë dhe gjithashtu pse administrata e tij ka përqafuar kriptomonedhat.
Nga Joseph E. Stiglitz
Donald Trump po i shndërron shpejt Shtetet e Bashkuara në parajsën më të madhe fiskale në histori. Mjafton të përmendet mandati i Departamentit të Thesarit për t’u tërhequr nga regjimi i transparencës që ndan identitetet e vërteta të pronarëve të kompanive; tërheqja e administratës nga negociatat për të krijuar një Konventë Kornizë të OKB-së mbi Bashkëpunimin Ndërkombëtar Fiskal; refuzimi i saj për të zbatuar Aktin e Praktikave të Korrupsionit të Huaj; dhe de-rregullimin masiv i kriptovalutave.
Kjo duket të jetë pjesë e një strategjie më të gjerë për të minuar 250 vjet mbrojtje institucionale. Administrata Trump ka shkelur traktatet ndërkombëtare, ka shpërfillur konfliktet e interesit, ka hequr kontrollet dhe balancat dhe ka sekuestruar fondet e ndara nga Kongresi. Administrata nuk po diskuton politikat, por po shkel sundimin e ligjit.
Por ka një taksë që Trump e dashuron: tarifat e importit. Ai duket se beson se farurën për këtë po e paguajnë të huajt, duke siguruar kështu paratë për të ulur taksat për miliarderët. Ai gjithashtu duket se beson se tarifat do të eliminojnë deficitet tregtare dhe do të kthejnë prodhimin në SHBA. Nuk ka rëndësi që tarifat paguhen nga importuesit, duke bërë që çmimet në vend të rriten, dhe që këto tarifa po vendosen në kohën më të keqe të mundshme, pikërisht kur SHBA-ja po rimëkëmbet nga një episod inflacionist.
Për më tepër, makroekonomia elementare tregon se deficitet tregtare shumëpalëshe pasqyrojnë hendekun midis kursimeve vendase dhe investimeve vendase. Uljet e taksave nga ana e Trump për miliarderët do ta zgjerojnë hendekun, sepse deficitet ulin kursimet kombëtare vendase. Pra, ironikisht, politikat si ulja e taksave për miliarderët dhe korporatat rrisin deficitin tregtar.
Që nga Ronald Reagan, konservatorët kanë pohuar se ulja e taksave nxit rritjen ekonomike. Por kjo nuk funksionoi kështu për Reagan-in dhe nuk funksionoi në këtë mënyrë për Trumpin gjatë mandatit të tij të parë. Hulumtimet konfirmojnë se ulja e taksave për të pasurit nuk ka ndikim të matshëm në rritjen ekonomike ose papunësinë, por rrit pabarazinë e të ardhurave menjëherë dhe vazhdimisht. Zgjatja e propozuar e Aktit të Uljeve të Taksave dhe Punësimit e vitit 2017 – ulja më e madhe e taksave të korporatave në historinë e SHBA-së – do t’i shtonte rreth 37 trilionë dollarë borxhit kombëtar të SHBA-së gjatë 30 viteve të ardhshme, pa dhënë nxitjen e premtuar ekonomike.
Trump po e përkeqëson deficitin tregtar edhe në nivelin mikroekonomik. SHBA-ja është bërë një ekonomi shërbimesh. Ndër eksportet e saj më të mëdha janë turizmi, arsimi dhe kujdesi shëndetësor. Por Trump i ka minuar sistematikisht të secilën prej këtyre fushave. Cili turist, student apo pacient do të donte të vinte në SHBA duke e ditur se mund të ndalohej dhe të mbahej në mënyrë arbitrare për javë të tëra? Minimi i institucioneve kryesore arsimore të Amerikës, anulimi arbitrar i vizave studentore dhe ndërprerja e financimit të kërkimit shkencor kanë hedhur një hije të madhe mbi këta sektorë kritikë.
Qasja strategjikisht e gabuar e Trump tashmë po i kthehet kundër. Kina është një nga partnerët më të mëdhenj tregtarë të Amerikës dhe SHBA-ja varet prej saj për importet kritike. Kina tashmë është hakmarrë. Frika nga stagflacioni – inflacioni më i lartë i kombinuar me rritje të palëvizshme – ka goditur tregjet e aksioneve dhe obligacioneve. Dhe ky është vetëm fillimi.
Falë Departamentit të Efikasitetit të Qeverisë të Elon Musk, të ardhurat nga taksat mund të bien me mbi 10% këtë vit për shkak të një zbatimi dhe respekti më të ulët të normave. Një reduktim prej rreth 50,000 punonjësish të IRS-së do të rezultonte në 2.4 trilionë dollarë humbje të të ardhurave gjatë dhjetë viteve të ardhshme, krahasuar me rritjen e parashikuar prej 637 miliardë dollarësh sipas dispozitave të Aktit të Reduktimit të Inflacionit që synonte të rriste fuqinë punëtore të IRS-së. Axhenda është e qartë: jo vetëm norma më të ulëta fiskale për të pasurit, por edhe zbatim më i dobët.
Në një botë ku kapitali dhe individët e pasur mund të kalojnë kufijtë lirisht, bashkëpunimi ndërkombëtar është e vetmja mënyrë që qeveritë të garantojnë që korporatat shumëkombëshe dhe ultra të pasurit të tatohen në mënyrë të drejtë. Në këtë kontekst, ndalimi i zbatimit të mbledhjes së të dhënave të pronësisë përfituese, tolerimi i tregjeve të kriptovalutave që rrisin anonimatin dhe braktisja e procesit për të përfunduar një konventë të re fiskale të OKB-së dhe një taksë minimale globale zbulojnë një model të qëllimshëm: shkatërrimin e kornizave shumëpalëshe të hartuara për të luftuar shmangien e taksave dhe pastrimin e parave. “Ndalimi” i zbatimit të Aktit të Praktikave të Korrupsionit të Huaj tregon se SHBA-ja nuk e ka më problem as ryshfetin dhe korrupsionin.
Ajo që po dëshmojmë është një përpjekje e dukshme nga Trump, Musk dhe miqtë e tyre miliarderë për të krijuar një lloj kapitalizmi të modeluar sipas zonave pa ligj offshore të botës. Nuk është vetëm një revoltë fiskale; është një sulm i plotë ndaj çdo ligji që kërcënon akumulimin ekstrem të pasurisë dhe pushtetit.
Askund kjo nuk është më e dukshme sesa në përqafimin e tyre të kriptovalutave. Shpërthimi i bursave të kriptovalutave, kazinove online dhe platformave të basteve të parregulluara ka nxitur ekonominë e paligjshme globale. Nën Trump, Departamenti i Thesarit ka hequr sanksionet dhe rregulloret mbi platformat që errësojnë transaksionet. Trump madje ka nënshkruar një urdhër ekzekutiv për të krijuar një “rezervë strategjike kriptovalutash” dhe ka mbajtur samitin e parë të kriptovalutave në Shtëpinë e Bardhë. Senati i SHBA-së ndoqi shembullin, duke hequr një dispozitë që do t’u kërkonte platformave të kriptovalutave të identifikonin dhe raportonin përdoruesit.
Trump, i cili vetë prezantoi një monedhë të diskutueshme dhe së shpejti mund të lançojë një lojë elektronike të bazuar në kriptovaluta të bazuar në “Monopoly”, tani ka emëruar një ekspert të sektorit të kriptovalutave në krye të Komisionit të Letrave me Vlerë. Paul Atkins është anëtar i një grupi politikash që mbron asetet kripto dhe sistemet financiare jo-bankare.
Kriptomonedhat kanë vetëm një objektiv: sekretin. Ne kemi monedha shumë të mira si dollari, jeni, euro dhe të tjera. Dhe kemi platforma tregtare efikase për blerjen e mallrave dhe shërbimeve. Kërkesa për kriptomonedhat vjen nga dëshira për të fshehur paratë. Njerëzit e përfshirë në aktivitete të paligjshme, duke përfshirë pastrimin e parave dhe shmangien e evazionin fiskal, nuk duan që ajo që bëjnë të gjurmohet lehtësisht.
Pjesa tjetër e botës nuk mund të rrijë duarkryq dhe të shikojë. Ne kemi parë që bashkëpunimi global mund të funksionojë, siç tregon taksa minimale globale prej 15% mbi fitimet e shumëkombësheve, të cilën tani po e prezantojnë më shumë se 50 vende. Brenda G20, konsensusi i arritur vitin e kaluar nën udhëheqjen e Brazilit kërkon që super të pasurit të paguajnë pjesën që u takon.
SHBA-ja është distancuar nga marrëveshjet ndërkombëtare, por, paradoksalisht, mungesa e diplomacisë së tyre mund të ndihmojë në forcimin e negociatave shumëpalëshe për të arritur një rezultat më ambicioz. Në të kaluarën, SHBA-ja do të kërkonte që një marrëveshje të dobësohej (zakonisht për të përfituar një interes të veçantë ose një tjetër), por në fund, do të refuzonte të nënshkruante. Kjo ishte ajo që ndodhi gjatë negociatave të OECD-së për taksimin e korporatave shumëkombëshe. Tani, pjesa tjetër e botës mund të vazhdojë me detyrën e hartimit të një arkitekture fiskale globale të drejtë dhe efikase.
Adresimi i pabarazisë ekstreme përmes bashkëpunimit ndërkombëtar dhe institucioneve gjithëpërfshirëse është alternativa e vërtetë ndaj autoritarizmit në rritje. Vetëizolimi i Amerikës krijon një mundësi për ta rindërtuar globalizimin në baza vërtet shumëpalëshe – një G-minus-një për shekullin e njëzet e një.