Nga Prof. Dr. Fejzulla Berisha
Kosova, si një shtet i ri i pavarur në Europën Juglindore, ndodhet përballë sfidave të mëdha strategjike dhe institucionale. Pas shpalljes së pavarësisë më 2008, vendi ka arritur konsolidim politik dhe institucional, por mbetet i ekspozuar ndaj sfidave të sigurisë rajonale dhe ndikimeve ndërkombëtare jo‑perëndimore.
Anëtarësimi në NATO nuk përbën thjesht një aspiratë simbolike, por një instrument strategjik për afirmimin e sovranitetit, garantimin e sigurisë dhe përforcimin e legjitimitetit ndërkombëtar të Kosovës. Edward P. Joseph, ekspert amerikan për Ballkanin, ka theksuar se integrimi i Kosovës në NATO mund të shërbejë si zgjidhje për stabilitetin rajonal, duke forcuar pozitën e vendit në komunitetin ndërkombëtar dhe duke reduktuar ndikimin destabilizues të aktorëve të jashtëm si Rusia dhe Kina.
Në këtë kontekst, artikulli argumenton në mënyrë akademike dhe diplomatikisht pse anëtarësimi i Kosovës në NATO është një domosdoshmëri strategjike, duke analizuar pengesat, mundësitë dhe rrugët e realizimit të këtij objektivi.
1. Siguria dhe mbrojtja kolektive si nevojë strategjike
Anëtarësimi i Kosovës në NATO do të sigurojë mbrojtje kolektive për vendin, sipas nenit 5 të Traktatit të Washingtonit. Ky hap do të eliminojë ekspozimin ndaj kërcënimeve tradicionale dhe jo‑tradicionale në Ballkan.
-Rëndësia historike: Intervenimi i NATO-s në 1999 shënoi një rast suigeneris për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe sovranitetit të popullit shqiptar. Ky precedent institucional tregon se NATO nuk është vetëm një aleancë ushtarake, por edhe një garantues i rendit ndërkombëtar.
-Dimensioni strategjik: Shteti i ri është i ekspozuar ndaj përçarjeve rajonale, kërcënimeve hibride dhe ndikimeve jo‑perëndimore. Anëtarësimi do të forconte kapacitetin e mbrojtjes së Kosovës dhe të fqinjëve të saj në një kuadër të garantuar ligjërisht dhe politikisht.
2. Legjitimi ndërkombëtar dhe afirmimi i sovranitetit
Anëtarësimi në NATO do të shërbente si certifikatë ndërkombëtare e sovranitetit të Kosovës, duke forcuar njohjen dhe legjitimitetin e vendit në arenën globale.
-Instrument diplomatik: NATO është një platformë strategjike për angazhime diplomatike dhe integrim politik. Anëtarësimi i plotë i Kosovës do të forconte pozicionin negociator të vendit në marrëveshjet ndërkombëtare dhe marrëdhëniet bilaterale.
-Përdorimi i standardeve perëndimore: Duke iu përmbajtur standardeve demokratike dhe ushtarake të NATO-s, Kosova forcon institucionet e saj, promovon stabilitetin dhe demonstron gatishmërinë për të qenë partner i besueshëm në komunitetin euro‑atlantik.
3. Stabiliteti rajonal dhe zbutja e tensioneve
Edward Joseph ka theksuar se përfshirja e Kosovës — dhe e fqinjëve të saj strategjikë — në NATO do të kontribuonte në uljen e tensioneve rajonale dhe rritjen e sigurisë kolektive.
-Mekanizmi i përfshirjes: Anëtarësimi i Kosovës do të rrisë bashkëpunimin ushtarak dhe diplomatik me fqinjët, duke krijuar mekanizma për parandalimin e konflikteve të mundshme.
-Shtytja për marrëveshje bilaterale: Roli i NATO-s mund të funksionojë si levë për dialog dhe zgjidhje të kontesteve të pazgjidhura, sidomos në marrëdhëniet Kosovë‑Serbi.
4. Realiteti institucional dhe pengesat
Megjithatë, rruga drejt anëtarësimit është e ndërlikuar:
-Konsensusi i anëtarëve të NATO-s: Për pranimin e një shteti të ri, kërkohet miratimi unanim. Shtete anëtare që ende nuk e njohin Kosovën, konsensusi është pengesë e madhe.
-Statusi aktual: Kosova ka statusin e vendit të asociuar në Asamblenë Parlamentare të NATO-s, por ky nuk është ekuivalent me anëtarësim të plotë.
-Ndikimi i aktorëve të jashtëm: Rusia dhe Kina mund të përdorin instrumente të ndryshme për të penguar integrimin e Kosovës në NATO, duke përfshirë diplomacinë ekonomike dhe ndikimin politik në aleatët skeptikë.
5. Strategjitë e mundshme për realizimin e objektivit
Në kuadër diplomatik dhe akademik, mund të propozohet një qasje strategjike:
Diplomaci aktive: Intensifikim i lobimit ndaj vendeve skeptike, përdorimi i diasporës shqiptare dhe partnerëve perëndimorë për të krijuar presion politik dhe mbështetje multilaterale.
Integrim gradual: Pjesëmarrje aktive në strukturat e NATO-s, trajnime, ushtrime të përbashkëta dhe projekte të përbashkëta, për të treguar gatishmërinë dhe kapacitetin institucional.
Bashkëpunim rajonal: Promovim i marrëveshjeve bilaterale dhe mekanizmave për zbutjen e tensioneve me fqinjët, për të përmirësuar klimën e sigurisë në rajon.
Anëtarësimi i Kosovës në NATO është më shumë se një aspiratë politike: është një domosdoshmëri strategjike, e cila siguron mbrojtje, legjitimet ndërkombëtare dhe stabilitet rajonal. Sipas Edward P. Joseph, një strategji e kombinuar diplomatike, institucionale dhe strategjike mund të shndërrojë këtë objektiv të vështirë në një realitet të arritshëm, duke forcuar orientimin euro‑atlantik të Kosovës dhe duke kontribuar në paqen dhe sigurinë e Ballkanit.
Kosova, duke ecur drejt NATO-s, nuk afirmon vetëm të drejtën e saj për siguri dhe sovranitet, por përçon një mesazh të qartë: orientim drejt lirisë, demokracisë dhe partneritetit perëndimor, në një rajon historikisht të ndikuar nga tensione dhe konfliktet ndërkombëtare. /GD
