Nga: Dashnim HEBIBI
Reportazh nga Butrinti
Ishte një ditë përvëluese korriku në jugun e Shqipërisë. Termometri shënonte 42 gradë, dhe një re tymi vinte e zymtë nga kodrat përtej – malet shqiptare digjeshin si plagë të hapura. E megjithatë, përballë kësaj dhimbjeje të natyrës, diçka tjetër të tërhiqte drejt paqes dhe kujtesës – Butrinti.
Kjo nuk ishte thjesht një vizitë. Ishte një kthim. Një rrugëtim shpirtëror. Kësaj here jo vetëm si udhëtar, por si mërgimtar që kishte sjellë me vete tri zemra të vogla që rriten larg atdheut – dy vajzat e mia dhe djali, të lindur në Zvicër, por me rrënjë të thella në truallin shqiptar. Vajza ime e madhe quhet Dea – një emër që lind nga vetë historia e Butrintit, nga një hyjneshë e lashtë që flet për forcë, dritë dhe identitet.
Nga Saranda deri në Butrint rruga është vetëm 17 kilometra. Në pamje të parë, një udhëtim i shkurtër. Por ai udhëtim mbart me vete peshën e mijëra vjetëve histori. Brenda 35 minutash ke lënë pas plazhin, zhurmën, civilizimin e përditshëm, dhe hyn në një botë tjetër – një botë ku koha nuk ikën, por mbetet.
Një qytet ku gurët flasin
Butrinti është më shumë se një qytet antik – është një tempull i kujtesës kombëtare. Rrënjët e tij shtrihen më thellë se 2500 vjet më parë. Themeluar nga kolonët grekë, më vonë qytet romak, pastaj bizantin e deri te ndikimet normane dhe osmane – Butrinti është një palimpsest historik që ruan në heshtje gjithë ato shtresa civilizimesh që kanë kaluar, por nuk janë harruar.
Sipas legjendës, qyteti u themelua nga Trojanët e mbijetuar të luftës, që pas arratisjes kërkuan një vend të ri për të “pastruar” veten – andaj emri “Butrint”, që vjen nga fjala greke “Bouthrotum”, do të thotë “kurban i pastër”.
Në këtë qytet legjendash, çdo gur është dëshmitar i diçkaje madhështore. Teatri antik, që daton në shekullin III p.e.s., është ende në këmbë dhe përdoret për shfaqje kulturore. Zëri i fëmijëve që më pyesin për Butrinitin nuk tingëllon si zhurmë – ai jehon. Zëri yt përplaset në gurë dhe kthehet si kujtim, si mesazh nga e shkuara.
Ndjesi që s’shkruhen – përjetohen
Hyrja në Butrint kushton 10 euro, por ajo që merr në kthim nuk ka çmim. Në 49 minuta vizite, nëse vërtet je i pranishëm me shpirt, përjeton më shumë sesa në vite largësie.
Bileta të jepet me respekt. Dhe pranë, një restorant i thjeshtë, por i ngrohtë, ofron ushqim nga kuzhina tradicionale shqiptare. Aty kuptova se turizmi nuk është vetëm përfitim ekonomik – është mundësi për të treguar shpirtin e një kombi. Aty do të doja të shihja më shumë: më shumë suvenire me simbolikën e Butrintit, më shumë produkte artizanale, më shumë guida të përgatitura, më shumë njerëz që tregojnë historinë me pasion. Pamë vetëm dy policë. Mbase mjaftojnë për siguri, por për një vend si ky, do të duhej më shumë staf që e përjeton dhe e përcjell historinë, jo vetëm e ruan.
Butrinti është i gjallë
Butrinti nuk është një rrënojë. Ai është i gjallë. Jeton me pemët që përkulen mbi teatrin antik, me ujin që shkon qetë mbi gurët e shekujve, me freskinë e liqenit të Vivarit që bashkohet me detin si një përqafim i përjetshëm. Aty janë gjetur mozaikë të shekullit VI, të fshehur nën dhe për t’u ruajtur nga drita – një thesar që ende nuk është treguar botës siç duhet. Është vend ku, nëse mbyll sytë për një moment, mund të dëgjosh hapat e paraardhësve të tu – të ndjesh frymën e poetëve, luftëtarëve, perandorëve, por edhe nënave të thjeshta që luteshin nën hijen e perëndive.
Një thirrje për çdo mërgimtar
Në fund, për çdo mërgimtar që ka mall për atdheun – mos e lër pa shkuar në Butrint. Aty nuk do të gjesh vetëm histori – do të gjesh një copëz të shpirtit tënd që ende pret. Do të gjesh pyetjet që nuk i ke bërë kurrë, dhe përgjigjet që nuk i ke ditur se të mungonin. Butrinti është atdheu i lashtë që rri aty në pritje – si një nënë e heshtur që nuk zemërohet pse s’ke ardhur më herët, por të përqafon sapo të sheh. Përshëndetje nga Butrinti – një përshëndetje që vjen nga thellësia e kohës, nga një vend ku koha nuk vdes, por rri.
Dhe Dea, Eda e Adi – të lindur e të rritur në Zvicër – pas asaj që panë, u ndjenë të përmbushur dhe, me krenari, do të kthehen në Zvicër për t’i treguar secilit që ka interes për historinë kombëtare shqiptare. Me sa mburrje e kënaqësi, edhe pse vapa ishte e madhe, ata u freskuan shpirtërisht nga ajo që panë dhe që kishin lexuar më herët, para se të vinin.
Le t’i mbajmë fëmijët tanë që po lindin e rriten në mërgim sa më të lidhur me historinë tonë kombëtare dhe me tokat shqiptare – që kështu historia të vazhdojë e rrënjët tona të mos humbasin kurrë.
SAM24.info