Në histori, janë të rrallë ata njerëz që nuk kërkojnë lavdi për veten, por veprat e tyre flasin më shumë se fjalët. Një prej tyre është Ton Marku, një patriot i pashoq, një aktivist i heshtur, por i pandalshëm, një arkivë e gjallë e lëvizjes kombëtare shqiptare. Në çdo etapë të jetës së tij, ai ka dhënë kontribut të jashtëzakonshëm për çështjen shqiptare – qoftë në organizatat e fshehta të rezistencës, në burgjet e regjimit jugosllav, në protestat masive të Zagrebit, në ndihmën për luftëtarët e UÇK-së dhe në përpjekjet për fuqizimin e diasporës shqiptare. Historia e tij është një dëshmi e gjallë e sakrificës dhe përkushtimit për kombin, e cila do të mbetet frymëzim për gjeneratat e reja.
Nga Gjakova në Zagreb – Hapat e Para të Rezistencës
I lindur në fshatin Doblibare të Gjakovës më 1957, Ton Marku u rrit me dashurinë për atdheun dhe ndjenjën e përgjegjësisë ndaj kombit. Shkollën e mesme e kreu në Gjakovë në drejtimin e gjeodezisë, por jeta e tij mori një kthesë të rëndësishme kur në vitin 1978 shkoi në Zagreb për të ndjekur studimet në Fakultetin e Gjeodezisë. Atje, ai e pa nga afër realitetin politik dhe e kuptoi se liria e Kosovës nuk do të vinte pa sakrificë.
Në fillim të viteve ‘80, ai u bë pjesë e Lëvizjes Popullore për Republikën e Kosovës (LPRK), një organizatë ilegale që luftonte për çlirimin e Kosovës nga pushtimi serb. Në vitin 1982, u anëtarësua në celulën e parë të organizatës në Zagreb, të udhëhequr nga Fehmi Lladrovci, një nga figurat kryesore të rezistencës shqiptare.
Arrestimi dhe Burgimi – Lufta për Liri Nuk Ndalet
Aktiviteti i tij politik nuk kaloi pa u vënë re nga shërbimet sekrete jugosllave. Në vitin 1985, ai dhe grupi i tij u arrestuan në Zagreb dhe më pas u transferuan në Kosovë, ku u dënuan si “armiq të shtetit” që kërkonin shkatërrimin e Jugosllavisë.
Burgjet famëkeqe të regjimit jugosllav nuk e thyen shpirtin e tij luftarak. Pas lirimit në vitin 1988, regjimi serb nuk ia lejoi më një jetë normale. Meqenëse ishte i kërkuar për rekrutimin e detyrueshëm në ushtrinë jugosllave – një gjë që ai nuk mund ta pranonte – u detyrua të largohej nga Kosova dhe të vendosej në Rijekë, Kroaci, ku tashmë jetonte familja e tij.
Diaspora si Forcë Lëvizëse e Çështjes Kombëtare
Rijeka dhe Zagrebi nuk ishin thjesht qytete ku ai u vendos për të ndërtuar një jetë të re – ato u bënë qendrat e organizimit të tij kombëtar. Ai ishte ndër figurat kyçe të protestave shqiptare në Kroaci gjatë viteve ‘90, kur Kosova po kalonte periudhën më të errët të terrorit serb. Në Zagreb, ai ishte një nga organizatorët e demonstratave më të fuqishme që sensibilizuan opinionin ndërkombëtar për situatën në Kosovë.
Në Rijekë, ai takoi dhe ndihmoi shumë prej atyre që më vonë u bënë luftëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), disa prej të cilëve sot janë dëshmorë të kombit. Ai ishte një hallkë e rëndësishme në zinxhirin e ndihmës për çlirimin e Kosovës, duke koordinuar mbështetje logjistike, financiare dhe politike për UÇK-në.
Pas Çlirimit – Nevoja për Organizimin e Diasporës
Pas çlirimit të Kosovës, Ton Marku u angazhua për të ndihmuar në ndërtimin e institucioneve të reja shtetërore. Ai ishte pjesë e qeverisë së përkohshme pas luftës, por, siç e thotë vetë, një nga gjërat që nuk ia fal vetes është tërheqja e shpejtë nga politika në Kosovë:
“Isha në qeverinë e përkohshme. Ka qenë dashur të rezistoj më shumë për proceset e nevojshme dhe transformimet demokratike në Kosovë, pasi kisha një përvojë nga jeta ime dhe nga proceset që ndodhën në Kroaci dhe Bosnje.”
Edhe pse nuk u bë pjesë e politikës aktive në Kosovë, ai nuk u ndal kurrë së punuari për kombin. Për më shumë se 25 vjet, ai ka qenë një nga zërat më të fuqishëm të diasporës shqiptare në Kroaci, duke ndihmuar në krijimin e shoqatave kulturore, organizimin e komunitetit shqiptar dhe forcimin e lidhjeve mes Kroacisë dhe shqiptarëve.
Ai beson se tani është koha që qeveritë shqiptare të hartojnë projekte të qarta për investimet nga diaspora dhe për kthimin e kuadrove të specializuara në vendet amë:
“Qeveritë tona duhet të përpilojnë projekte për investime nga diaspora dhe të krijojnë zona të lira ekonomike. Posaçërisht, duhet të punohet për kthimin e kuadrove të nevojshme në strukturat e shtetit dhe diplomacisë.”
Malli për Atdheun dhe Mesazhi për Brezat e Rinj
Pavarësisht se ka jetuar për dekada në Kroaci, zemra e tij ka mbetur gjithmonë në Kosovë dhe në trojet shqiptare. Ai jeton me familjen e tij në afërsi të Rijekës, por çdo moment është i lidhur me atdheun.
“Pikën e fundit të ujit të kësaj bote dua ta shijoj në vendlindje, aty ku kam pirë pikat e para të ujit, te pusi në oborr, ku jam rritur.”
Për brezat e rinj të diasporës, ai ka një mesazh të qartë:
“Sa më shumë të prezantojmë kulturën tonë dhe të absorbojmë kulturat e popujve të tjerë, aty ku jetojmë. Gjeneratat e reja duhet të shkollohen, ta ruajnë gjuhën, kulturën dhe traditën e lashtë të popullit arbëror. Ne duhet të krenohemi me lashtësinë tonë dhe traditën që popujt e tjerë nuk e kanë.”
Një Frymëzim për Gjeneratat e Reja
Ton Marku mbetet një figurë shembullore e diasporës shqiptare, një njeri që nuk kërkon vëmendje, por që ka qenë pjesë e çdo etape të rëndësishme të historisë sonë moderne. Me veprimet e tij, ai ka treguar se patriotizmi nuk matet me fjalë, por me punë, sakrificë dhe përkushtim të palëkundur për kombin. Ai është dhe do të mbetet një burim frymëzimi për gjeneratat e reja, duke i udhëzuar drejt vlerave të atdhedashurisë dhe angazhimit për çështjen kombëtare.
SAM24.info
