/ Nga: PhD. Xhavit LIPAJ, Andermatt /
Në traditën e krishterë, Pashkët përfaqësojnë ringjalljen e Jezu Krishtit nga të vdekurit – një akt që nuk është vetëm kulmi i narrativës biblike, por edhe themeli i tërë doktrinës shpëtimtare. Në këtë akt sublim, historia dhe metafizika bashkohen: Krishti nuk rikthehet thjesht në jetë, por ringjallet në një mënyrë që përmbys ligjësitë e natyrës dhe të ekzistencës njerëzore. Ai nuk kthehet për të jetuar si më parë, por për të dëshmuar se vdekja nuk është më fundi, por një portë drejt një realiteti tjetër.
Ky vizion është njëherësh thellësisht teologjik dhe filozofik. Nëse filozofia greke, përmes Platonit, shihte trupin si një burg të shpirtit dhe vdekjen si çlirim, krishterimi përmbys këtë mendim: trupi ringjallet, dhe vdekja nuk është çlirim, por një mundësi për shndërrim. Në këtë kuptim, Pashkët e tejkalojnë vetveten si festë fetare: ato bëhen simbol i një tensioni të përjetshëm midis vdekjes dhe kuptimit, dhimbjes dhe dashurisë, shkatërrimit dhe krijimit të ri.
Letërsia dhe metafora e ringjalljes
Letërsia botërore ka reflektuar gjithashtu mbi motivin e ringjalljes, shpesh duke e përdorur si një metaforë për rilindjen shpirtërore, për kapërcimin e kufijve të brendshëm. Fjodor Dostojevski, për shembull, në veprat e tij – sidomos te Krimi dhe Ndëshkimi dhe Vëllezërit Karamazov – e trajton ringjalljen jo si një ngjarje fizike, por si një proces moral dhe psikologjik. Raskolnikovi ringjallet jo kur largohet nga krimi, por kur arrin ta ndjejë barrën e tij dhe të dashurojë për herë të parë.
Po ashtu, T. S. Eliot, në poezinë e tij të famshme The Waste Land, e paraqet njeriun modern si të ngujuar në një shkretëtirë shpirtërore, që ka nevojë për një lloj ringjalljeje — jo nga vdekja biologjike, por nga zbrazëtia ekzistenciale.
Në këto rrafshe, Pashkët marrin një vlerë simbolike që fton çdo individ të vështrojë jetën e vet në dritën e një pyetjeje themelore: çfarë duhet të vdesë brenda nesh që të mund të ringjallet ajo që është vërtet jetësore?
Sakrifica dhe dashuria si ligji i heshtur i universit
Në filozofinë ekzistenciale, veçanërisht te Kierkegaard dhe Gabriel Marcel, sakrifica është elementi që i jep jetës dimensionin e saj më të thellë. Kierkegaard e quan besimin një “akt absurd”, ku njeriu i dorëzohet Zotit në një përmasë që tejkalon arsyen, dhe pikërisht ky dorëzim – siç ndodh në kryqin e Krishtit – hap derën për ringjalljen.
Dashuria, si formë supreme e ekzistencës, nuk është vetëm ndjenjë, por veprim i përhershëm i dhurimit. Pashkët, në këtë dritë, nuk janë vetëm festa e triumfit mbi vdekjen, por edhe festa e ligjit të brendshëm të universit: që dashuria e vërtetë kërkon flijim, dhe flijimi i pastër nuk zhduket, por rilind në një formë më të lartë.
Pashkët si përvojë universale
Edhe pse rrënjësisht të lidhura me doktrinën e krishterë, Pashkët përmbajnë një kod universal që tejkalon përkatësitë fetare. Çdo civilizim, çdo shpirt njerëzor, ndeshet herët a vonë me errësirën, me “natën e madhe të shpirtit”, siç e quante Jung, dhe kërkon një formë ringjalljeje. Kjo është arsyeja pse simbolika e Pashkëve – si rikthim nga humnera, si triumf i shpresës mbi absurditetin, si afirmim i jetës përballë asgjësë – flet me zë të thellë në çdo kohë dhe për çdo njeri.