/ Nga: PhD: Xhavit LIPAJ, Andermatt /
Abstrakt:
Ky punim analizon ndikimin e strukturave simbolike dhe teknologjike në mënyrën se si individët ndërtojnë marrëdhënie dhe përjetojnë veten në shoqërinë bashkëkohore. Duke u mbështetur në autorë klasikë si Baudrillard, Goffman, Fromm, Debord dhe Foucault, si dhe në literaturë më të re mbi kulturën dixhitale, vetëprezantimin dhe ndikimin psikologjik të rrjeteve sociale, trajtohet koncepti i “mjegullës sociale” si një metaforë për mungesën e qartësisë dhe autenticitetit në ndërveprimet njerëzore. Teksti argumenton se xhelozia në këtë kontekst nuk është më thjesht një emocion individual, por një simptomë kolektive e gjeneruar nga konkurrenca për dukshmëri dhe legjitimitet social. Në përfundim, propozohet nevoja për një kthesë kulturore dhe etike drejt vlerave të përbashkëta dhe njohjes autentike të tjetrit.
Hyrje
Shoqëria bashkëkohore, e karakterizuar nga zhvillimi teknologjik, urbanizimi i shpejtë dhe kultura e hiper-konsumit, paraqet një transformim të thellë në natyrën e ndërveprimeve njerëzore. Ky transformim ka ndikuar në mënyrën se si individët e shohin veten, të tjerët dhe botën rreth tyre. Kështu, perceptimi shoqëror ka hyrë në një krizë të re: atë të mjegullës së ndërpersonales dhe xhelozisë së institucionalizuar. Ky tekst eksploron se si konceptet e hiper-realitetit, performancës sociale dhe mbikëqyrjes simbolike kontribuojnë në krijimin e një mjedisi ku xhelozia në vend që të jetë reagim i rrallë, bëhet strukturë në vetvete.
Mjegulla si strukturë shoqërore
Jean Baudrillard, në konceptin e tij të “hiper-realitetit”, argumenton se në shoqëritë moderne, shenjat dhe simbolet e zëvendësojnë realitetin vetë. Në një sistem të tillë, individët nuk ndërveprojnë më si qenie konkrete, por si imazhe të kuruara që projektohen përmes teknologjisë. Ky proces prodhon një mjegull të vazhdueshme ndërpersonale, ku tiparet e vërteta fshihen pas fasadave dixhitale.
Erving Goffman, në veprën e tij “Prezantimi i Vetvetes në Jetën e Përditshme” (1959), e sheh jetën shoqërore si një skenë teatrale, ku individët performojnë role sipas pritshmërive shoqërore. Kur kjo performancë përthithet nga vetëdija e individit si identitet, autenticiteti personal zbehet dhe perceptimi qartësues zëvendësohet nga paraqitja.
Xhelozia si simptomë kolektive
Erich Fromm, në “Shoqëria e Shëndoshë” (1955), thekson se shoqëritë që promovojnë konsum dhe krahasim krijojnë individë të pasigurt, të ndarë nga vetja dhe nga të tjerët. Nga kjo ndarje buron një xhelozi e heshtur, e cila nuk është thjesht emocion personal, por mekanizëm mbijetese në një rend shoqëror ku suksesi i njërit shihet si dështim i tjetrit.
Guy Debord, në “Shoqëria e Spektaklit” (1967), ndërton një kritikë të thellë të një bote ku “të jesh i dukshëm” ka më shumë vlerë se “të jesh i vërtetë”. Ky model prodhon një mjedis ku individi përpiqet të duket i suksesshëm dhe i arritshëm, duke e kthyer xhelozinë në reagim normal brenda logjikës së garës simbolike.
Michel Foucault, në analizat e tij mbi mbikëqyrjen dhe disiplinën, tregon se fuqia nuk ushtrohet vetëm nga lart, por përmes strukturave të brendësuara në vetëdijen e individit. Kur individi ndihet i vëzhguar dhe i matur vazhdimisht, ai fillon të konformohet dhe të luftojë jo për zhvillim të vetvetes, por për të shmangur përjashtimin. Kjo sjellje e ngritur mbi frikë dhe krahasim është burim i pashmangshëm i xhelozisë në nivel sistemik.
Konkluzion
Mjegulla shoqërore dhe xhelozia nuk janë fenomene kalimtare, por simptoma të thella të një rendi shoqërori që favorizon performancën mbi thelbin, aparencën mbi autenticitetin, dhe statusin mbi dinjitetin. Këto kushte e reduktojnë individin në agjent të pasigurt simbolik, të mbështetur jo mbi atë që është, por mbi atë që shihet.
Rimendimi i mënyrës së ndërtimit të vlerave dhe identitetit në shoqërinë moderne është i domosdoshëm. Pa një kthesë etike dhe kulturore, shoqëria do të vazhdojë të funksionojë si një mjegull e organizuar, ku asnjë nuk e sheh qartë tjetrin dhe as veten.
Referenca
Baudrillard, J. (1981). Simulacra and Simulation. Semiotext(e).
Debord, G. (1967). La Société du Spectacle. Buchet-Chastel.
Foucault, M. (1975). Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Gallimard.
Fromm, E. (1955). The Sane Society. Rinehart and Winston.
Goffman, E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life. Anchor Books.
Turkle, S. (2011). Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other. Basic Books.
Han, B.-C. (2017). Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power. Verso.
Twenge, J. M. (2017). iGen: Why Today’s Super-Connected Kids Are Growing Up Less Rebellious, More Tolerant, Less Happy–and Completely Unprepared for Adulthood. Atria Books. (Foto ilustrim)