Nga Dashnim HEBIBI, Zvicër
Disa njerëz nuk e duan bisedën e zgjeruar. Jo sepse nuk kanë çfarë të thonë, por sepse biseda kërkon më shumë sesa fjalë: kërkon dëgjim, durim dhe gatishmëri për ta pranuar tjetrin si të barabartë në mendim. Ata preferojnë vetëfjalimin — monologun. Flasin gjatë, flasin fort dhe flasin pa pushim. Jo gjithmonë sepse kanë të drejtë, por sepse ajo që thonë është e tyrja, dhe kaq u mjafton.
Këta njerëz këmbëngulin me ngulm në idetë e tyre, i mbrojnë ato me pasion dhe i përsërisin pa u lodhur, pa lënë hapësirë për mendim ndryshe apo përballje argumentesh. Çdo bisedë për ta është një skenë, çdo bashkëbisedues një publik, dhe çdo kundërshtim një provokim i panevojshëm.
Në gjuhën frënge ekziston një shprehje shumë domethënëse për këtë fenomen: “Ils aiment s’écouter parler” — u pëlqen të dëgjojnë veten e tyre. Një shprehje e thjeshtë, por që përshkruan me saktësi një sjellje gjithnjë e më të përhapur. Dhe sot, kjo shprehje duket më aktuale se kurrë.
Jetojmë në kohën e rrjeteve sociale, mikrofonëve të hapur dhe ekraneve gjithmonë të ndezura. Çdokush ka një platformë, një audiencë, një hapësirë ku mund të flasë pa u ndërprerë. Monologu është bërë normë, ndërsa dialogu po shndërrohet në përjashtim.
Flitet shumë, por dëgjohet pak.
Shprehen opinione pa u reflektuar dhe shpallen të vërteta pa u vënë në dyshim.
Këta njerëz nuk kërkojnë të kuptojnë, por të imponojnë. Nuk pyesin për të mësuar, por flasin për t’u dëgjuar. Për ta, bashkëbiseduesi nuk është partner në mendim, por pengesë ose, në rastin më të mirë, audiencë pasive. Çdo ndërhyrje tjetër shihet si kërcënim, çdo mendim ndryshe si sulm personal. Dhe kështu, dialogu shndërrohet në duel fjalësh, jo në shkëmbim idesh.
Por problemi nuk qëndron vetëm te mungesa e dialogut. Problemi i vërtetë është varfërimi i mendimit. Sepse aty ku nuk dëgjohet tjetri, nuk ka zhvillim; ka vetëm jehonë të vetvetes. Mendimi nuk sfidohet, nuk pasurohet, nuk piqet. Ai mbetet i mbyllur në rrethin e ngushtë të bindjeve personale.
Shoqëritë që ushqehen me monologë bëhen të zhurmshme, por jo më të mençura.
Ato prodhojnë shumë zëra, por pak kuptim. Debati publik mbushet me llafazanë, ndërsa mendimi i thellë, reflektimi dhe argumenti i arsyetuar mbeten në hije.
Dhe këtu lind pyetja e pashmangshme:
A po “shiten” sot llafazanët?
A po shpërblehen ata që flasin më shumë, jo domosdoshmërisht më drejt? A po mbivlerësohen ata që bëjnë zhurmë, ndërsa anashkalohen ata që mendojnë, dëgjojnë dhe veprojnë ndryshe?
Në shumë raste, përgjigjja duket se është po. Hapësira publike favorizon shpesh zërin më të lartë, jo argumentin më të fortë. Ata që flasin me maturi, që dyshojnë, që dëgjojnë para se të flasin, shpesh perceptohen si të dobët ose të paqartë, ndërsa llafazanët shiten si “të fortë”, “të drejtpërdrejtë” apo “autentikë”.
Por biseda e vërtetë është akt kulture dhe qytetarie. Ajo kërkon guxim për të dëgjuar, jo vetëm për të folur. Kërkon përulësi për të pranuar se mund të gabojmë dhe mençuri për të mësuar nga tjetri. Ndërsa monologu është rehati e egos — e lehtë, por shterpë.
Ndoshta sot, më shumë se kurrë, kemi nevojë të mësojmë sërish artin e dëgjimit. Sepse pa të, fjala humbet kuptimin, debati humbet vlerën dhe shoqëria humbet drejtimin. Dhe në fund, mbetemi vetëm me zërat tanë që na kthehen si jehonë — të fortë, por bosh.
