Nga CNN
Eksportet më të mëdha të Danimarkës përfshijnë Ozempic Carlsberg dhe Lego. Por tani, udhëheqësit evropianë mendojnë se ajo ka diçka më të vlefshme për të shitur: një sistem emigracioni mjaftueshëm të fortë dhe efektiv për të neutralizuar të djathtën ekstreme dhe për të mbajtur partitë kryesore në pushtet.
Mette Frederiksen, kryeministrja daneze, ka arritur atë që shumë qeveri të qendrës së majtë të viteve të fundit e kanë gjetur të pamundur: rizgjedhjen. Në një kohë kur zyrtarët në detyrë vazhdojnë të përballen me presion në kutitë e votimit, shumë në Evropë po i shohin politikat e azilit të Social Demokratëve të Frederiksen – të cilët fituan zgjedhjet në 2019, 2022 dhe, siç tregojnë sondazhet, janë në rrugën e duhur për të fituar përsëri në 2026 – si një model për t’u imituar.
Qeveria laburiste e Britanisë – e cila është sulmuar ashpër nga partia populiste Reform UK për shkak të përpjekjeve të saj për të kontrolluar emigracionin e paligjshëm – është impresionuar aq shumë nga modeli danez saqë dërgoi zyrtarë për të zbuluar se si funksionon sistemi.
Duke njoftuar një rishikim rrënjësor të sistemit të azilit në Britani të hënën, Shabana Mahmood, sekretarja e brendshme, tha se ndërsa Britania “i ishte përmbajtur në mënyrë të ngurtë modelit të vjetër, vendet e tjera e kanë shtrënguar të tyren”. Ajo veçoi Danimarkën si një shembull tipik.
Modeli i vjetër të cilit i referohet Mahmood është një krijesë e mjedisit të pasluftës në Evropë. Konventa e Kombeve të Bashkuara për Refugjatët e vitit 1951 zbatohej vetëm për Evropën dhe synonte të vendoste refugjatët e kohës së luftës – kryesisht hebrenjtë që i mbijetuan Holokaustit, gjermanët etnikë të dëbuar nga Evropa Lindore dhe disidentët që iknin nga regjimet sovjetike. Traktati u zgjerua në vitin 1967 për t’u zbatuar universalisht, pjesërisht për të shlyer kolonializmin.
Por përhapja e konflikteve dhe fatkeqësive klimatike – së bashku me udhëtimet e lira, rritjen e shkallës së shkrim-leximit dhe lehtësinë e komunikimit online – ka vënë një presion të madh në arkitekturën e azilit pas luftës. Në fund të vitit të kaluar, 123 milionë njerëz në mbarë botën u zhvendosën me forcë sipas OKB-së, nga rreth 44 milionë njerëz në vitin 2010. “Sistemi ynë i azilit nuk ishte projektuar për t’u përballur me këtë”, tha hapur kryeministri i Britanisë, Keir Starmer, të hënën.
Britania tani është gati të nisë një rrugë politike të hartuar për herë të parë nga Danimarka një dekadë më parë. Në vitin 2015, Evropa mori kërkesat e saj më të shumta për azil në një vit të vetëm që nga Lufta e Dytë Botërore, pasi luftërat civile në Siri dhe Libi ndihmuan në nxitjen e rreth 1.3 milion njerëzve për të udhëtuar në rajon, kryesisht nga Lindja e Mesme. Kur kancelarja e Gjermanisë, Angela Merkel, tha në mënyrë të famshme “Wir schaffen das (Ne mund ta bëjmë)!”, duke i nxitur gjermanët të mirëprisnin refugjatët Danimarka ndoqi një qasje të ndryshme.
Nën drejtimin e Lars Løkke Rasmussen, paraardhësit të Frederiksen si kryeministër, i cili më pas drejtoi partinë e qendrës së djathtë Venstre, Danimarka synonte të zvogëlonte numrin e azilkërkuesve, të përmirësonte integrimin dhe të deportonte me shpejtësi ata që mbërritën ilegalisht.
Rasmussen, i cili tani është ministër i jashtëm, fillimisht e bëri statusin e refugjatit të përkohshëm, jo të përhershëm. Përpara vitit 2015, refugjatët mund të qëndronin në Danimarkë për pesë vjet, pas së cilës lejet e tyre të qëndrimit do të bëheshin automatikisht të përhershme. Tani, lejet e qëndrimit zgjasin vetëm një ose dy vjet dhe refugjatët duhet të presin tetë vjet para se të mund të aplikojnë për status të përhershëm. Edhe atëherë, kjo nuk është e garantuar: Refugjatët duhet të flasin rrjedhshëm danisht dhe të kenë mbajtur një punë me orar të plotë për disa vite.
Danimarka e ka bërë gjithashtu më të vështirë për refugjatët që të bashkohen me anëtarët e familjes. Të dy duhet të jenë 24 vjeç e lart dhe të kenë kaluar një test të gjuhës daneze. Refugjati nuk duhet të ketë kërkuar përfitime qeveritare gjatë tre viteve të fundit dhe duhet të paraqesë edhe një garanci financiare.
Michala Clante Bendixen, kreu i grupit këshillues për refugjatët “Refugees Welcome Denmark”, tha se heqja e supozimit se statusi i refugjatit do të bëhet i përhershëm ka qenë e dëmshme për integrimin.
“Lidhja me tregun e punës, mësimi i gjuhës dhe kuptimi i shoqërisë – këto janë gjëra shumë të rëndësishme për integrimin e suksesshëm”, tha Bendixen për CNN. Por ajo kishte frikë se kërkesat e ashpra kishin “vendosur standarde shumë të larta” për shumë të sapoardhur, duke dekurajuar disa që të mos përpiqeshin fare – veçanërisht njerëzit e moshuar me nivele më të ulëta arsimimi.
“Krijon një ndjenjë pashprese. Kam takuar shumë refugjatë që thonë: ‘Pavarësisht se çfarë bëjmë, nuk është kurrë mjaftueshëm. Kam bërë gjithçka që kërkojnë prej meje, dhe prapë nuk është e mjaftueshme’”, tha ajo.
Danimarka është kritikuar gjithashtu për politikën e saj mbi “geto” (tani të quajtura “shoqëri paralele”), e cila i lejon shtetit të shesë ose të shkatërrojë komplekse banimi ku më shumë se 50% e banorëve janë nga prejardhje “jo-perëndimore”. Qeveritë e njëpasnjëshme daneze ishin shqetësuar për nivelet e dobëta të integrimit në lagje të caktuara. Në vitin 2004, kryeministri i atëhershëm Anders Fogh Rasmussen paralajmëroi për zonat ku “burrat janë të papunë, gratë janë të izoluara dhe familjet flasin vetëm gjuhën e vendit të tyre”.
Një interpretim bamirës i ligjit të “getos”, i prezantuar në vitin 2018, është se ai mbështet integrimin duke inkurajuar njerëzit nga prejardhje të ndryshme të jetojnë së bashku, jo thjesht krah për krah. Por jo të gjithë janë të bindur. Në shkurt, një këshilltar i lartë në gjykatën më të lartë të BE-së tha se politika përbën diskriminim bazuar në origjinën etnike.
Ligje të tjera janë kritikuar gjithashtu nga grupet e të drejtave të njeriut. Sipas të ashtuquajturit “ligj për bizhuteritë”, autoritetet mund të sekuestrojnë asete me vlerë mbi 10,000 korona daneze (rreth 1,500 dollarë) për të ndihmuar në mbulimin e kostos së mbështetjes për azil. Masa u zbatua vetëm 17 herë gjatë gjashtë viteve të para, por ende ka rezonanca të errëta historike, me disa që bëjnë krahasime me konfiskimet e sendeve me vlerë nga regjimi nazist.
‘Mizori performative’
Pak veta e kundërshtojnë faktin që politikat e Danimarkës e kanë arritur qëllimin e tyre të deklaruar. Në vitin 2014, Danimarka u dha statusin e refugjatit 6,031 personave. Deri në vitin 2019, kjo shifër kishte rënë në 1,737.
Ndërsa Danimarka jep shumë më tepër leje qëndrimi sot sesa 30 vjet më parë, shumica dërrmuese e tyre u shkojnë studentëve dhe punëtorëve, jo refugjatëve. Nga 99,811 leje qëndrimi të dhëna nga Danimarka vitin e kaluar, vetëm 859 u shkuan azilkërkuesve – më pak se 1%.
“Danimarka në dekadat e fundit ka treguar se është politikisht dhe praktikisht e realizueshme të kalojë në një sistem me migrim më të lartë në përgjithësi dhe më shumë imigracion intensiv ndaj punësimit dhe arsimit”, sipas një raporti muajin e kaluar nga Bruegel, një organizatë kërkimore ekonomike me seli në Bruksel.
Me kalimin e kohës, kjo i ka penguar refugjatët të kërkojnë azil në Danimarkë. Ministria e Brendshme e Britanisë tha se politikat e Danimarkës i kishin ulur kërkesat për azil në nivelin më të ulët në 40 vjet dhe kishin rezultuar në largimin e 95% të atyre, kërkesat e të cilëve refuzohen. Në vitin 2024, pati katër kërkesa të reja për azil për 10,000 njerëz në Danimarkë, krahasuar me 16 për 10,000 në Britani dhe 20 për 20,000 për Bashkimin Evropian në tërësi.
Edhe pse modeli danez ka fituar lëvdatat e Social Demokratëve jashtë vendit, disa po zhgënjehen gjithnjë e më shumë në vend. Në zgjedhjet lokale të së martës, partia e Frederiksen humbi kontrollin e Kopenhagenit për herë të parë në më shumë se një shekull. Ndërsa pjesa më e madhe e pakënaqësisë është për shkak të kostove të larta të strehimit në kryeqytet, analistët thonë se qëndrimi i ashpër i partisë ndaj imigracionit ka alienuar bazën e saj urbane më progresive.
Mbetet për t’u parë nëse modeli danez mund të importohet me shumicë nga qeveritë e tjera. Britania planifikon të katërfishojë pritjen për vendosje të përhershme nga pesë vjet në 20 – shumë më tepër se pritja tetëvjeçare për refugjatët në Danimarkë. Statusi i një refugjati do të rishikohet çdo dy vjet e gjysmë; nëse vendi i tyre i origjinës konsiderohet i sigurt gjatë asaj kohe, ata do të deportohen. Ata që kërkojnë azil mund të humbasin edhe asetet, përfshirë bizhuteritë, për të mbuluar kostot e akomodimit të tyre.
Bendixen paralajmëroi se rruga e re 20-vjeçare drejt vendosjes së përhershme do të shkatërronte ndjenjën e refugjatëve për të ardhmen dhe do t’i bënte ata “të ndihen sikur janë qytetarë të klasit të dytë përgjithmonë”.
“Integrimi dështon kur u jep të rinjve ndjesinë se nuk i përkasin vendit. Atje sheh banda, krim dhe zona ku njerëzit kanë rregullat e tyre. Kjo sepse ata nuk ndihen pjesë e shoqërisë. Një rregull si ky do ta bënte (atë ndjenjë) shumë, shumë më të fortë”, tha ajo.
Shumë politikanë të Partisë Laburiste të Mbretërisë së Bashkuar do të pajtoheshin. Edhe pse Starmer, ashtu si Frederiksen, këmbëngul se një sistem më i rreptë azili është në përputhje me vlerat progresive të dhembshurisë dhe tolerancës, të tjerë thonë se propozimet janë pa nevojë mizore dhe nuk do të kenë efektin e dëshiruar.
“Planet për t’i lënë refugjatët në një gjendje pasigurie të përhershme rreth vendit dhe nëse mund ta rindërtojnë jetën e tyre nuk janë thjesht mizori performuese, por janë kundërproduktive për integrimin dhe ekonominë”, tha të hënën Stella Creasy, një deputete e Partisë Laburiste.
Alf Dubs, një anëtar laburist i Dhomës së Lordëve, i cili erdhi në Britani me Kindertransport në vitin 1939 duke ikur nga persekutimi i hebrenjve në Çekosllovakinë e pushtuar nga nazistët, i tha BBC-së se ishte “i dëshpëruar” nga kthesa e ashpër e laburistëve dhe i quajti masat e reja “një gjë të mjerueshme”, transmeton euronewsal.
