Kjo pjesë e historisë së trashëgimisë kulturore e kombëtare për kohën e njësimit të Alfabetit të shqipes, ka mbetur jashtë kufinjve të Shqipërisë zyrtare.
Prof.Skënder Karaçica, Çikago
Njësimi i Alfabetit të shqipes në Manastir (1908) po i mbushë 116 vjetë të fjalës e të shkrimit shqip me alfabetin latin dhe në frymën e kombit, të arsimit e të shkollës shqipe me orientim të hises të participomit të vlerava me popujt evropianë. Koha e Kongresit të Alfabetit ishte një nga ngjarmjet e mëdha kombëtare, ku elita intelektuale e kohës i kishte vënë vetës për detyrë të njësimit të Alfabetit të Gjuhës Shqipe e për të nisur shtegëtimin për ditën e pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912.
Pa njësimin e tiparave të shqipes me një Alfabet unik e me shkronja të frymës evropiane ashti siç janë edhe vetë kombi shqiptar në hapësirën etnike me frymë e orientim evropian, nuk mund të kemi shtetin e pavarur të Shqipërisë, thuhej në kronikat e kohës. Kjo kohë e ndërtimit të godinës së shqipes me shkronjat e alfabetit të njësuar, u krijuan vijat e qarta kombëtare për arsimin e edukimin e brezave, të shkollës shqipe, të administratës dhe të familjes shqiptare me shenjën dalluese të gjuhës së lashtë shqipe me pasaportën indo-evropiane.
Për historinë e Kongresit të Manastirit janë shkruar me dhjetra botime shkencore për historinë e njësimit të alfabetit janë mbajtur tryeza shkencore në institutet të gjuhës e të kulturës kombëtare, ligjërata në universitetet në Titranë, Prishtinë e Tetovë si dhe teza të doktoranturës të studiuesve të rinj shqiptarë. Në dritën historike të Kongresit të ABC-së tashti kjo pjesë e trashëgimisë gjuhësore, të kulturës, të frymës së kombit shqiptar është transformuar dhe ka shkuar në organizimin e Kongresit të Drejtshkrimit në Tiranë(1972) për njësimin e shqipes si një nga tiparët më njësitë gramatikore për të gjithë shqiptarët.
Në 116-vjetorin e Kongresit të Manasatirit dhe koha e njësimit të alfabetit me shkronja latine e më orientim evropian ka ardhur koha që të marrim nismën zyrtare të dyja shteteve të Shqipërisë zyrtare dhe të Shqipërisë tjetër Kosovë (term i Dritëro Agollit,nënvizimi im) që Ndërtesa e Kongresit të Alfabetit të vëhet në mbrojtje të organizatës ndërkombëtare për kulturë e arsim UNESCO.
Për këtë nismë të Ndërtesës së Kongresit të Manastirit, vjen nga fakti se kjo pjesë historike e trashëgimisë gjuhësore, të kulturës, të historisë ka mbetur jashtë kufinjve të Shqipërisë zyrtare dhe e njëjta ka mbetur më shumë në margjinat e kohës pa ndonjë status të mbrotjes në shtetin e Maqedonisë së Veriut.
Në këtë ndërtesë, më shumë po i kushtohet punës së bizesit e ka mbetur në duart e askujt ndonëse për shtetin në fjalë kjo shenjë dallluese të shqipes, të kulturës, të historisë shqiptare nuk ka ndonjë interesim për mbrojtjen dhe paurimin e saj me vlerat e shkrimit të kohës në Tiranë, Prishtinë, Shkup si dhe në qarqert ndërkombëtare të historisë së shqipes e të kulturës shqiptare në Vjenë, Zagreb dhe në institucionet e arbëreshëve në Zarë e në Itali.
Koha për vënjën në mbrotje të Ndërtesës së Kongresit të Manastirit në UNESCO do të ishte në krah të ruajtjes së trashëgimisë shqiptare për njësimin e alfabetit të shqipes dhe rrugëtimi për participimin e vlerave tona me popujt liridashës në Evropë dhe në botë. Kësaj trashëgimine historike duhet me i dalë zot të dyja shtetet shqiptare Shqipëria e Kosova si dhe faktori politik shqiptar në Shkup, institucionet shkencore në krah me Universitetin në Tetovë, shkruan gazetadielli.