Intervistoi Dashnim HEBIBI
INTERVISTË EKSKLUZIVE – Me zonjën Byrgjile Ademi – Gruaja me shpirt dielli që mban gjallë dritën e diasporës shqiptare
Në një botë ku zhurma shpesh e mbulon heshtjen fisnike, ka gra që nuk kërkojnë skenë, por që me punën, ëmbëlsinë dhe shpirtin e tyre të pastër bëjnë më shumë se një mijë fjalë. Njëra prej tyre është zonja Byrgjile Ademi, gruaja e cila, me zemër të butë e shpirt prej bamirse, ka mbajtur ndezur dritën e traditës, kulturës dhe përkushtimit shqiptar në zemër të Zvicrës. Ajo është një nga ato figura të çmuara që shfaqet rrallë, por vepron vazhdimisht; që nuk flet me zë të lartë, por që lë gjurmë të thella në familje, komunitet dhe diasporë.
Nga fshati i njohur për dijen dhe atdhetarizmin, Tërnoci i Madh, deri në Eiken të Zvicrës, rrugëtimi i saj është një histori kuraje, sakrifice dhe dashurie të pakushtëzuar për njerëzit dhe vendlindjen. Me shpirt prej nënë, zemër prej atdhetareje dhe duar që punojnë me përkushtim, ajo është shembulli ideal i gruas shqiptare në diasporë—grua që mban mbi supe familjen, kulturën, identitetin dhe ëndrrat.
Kjo intervistë ekskluzive sjell para lexuesit një portret të rrallë: historinë e një gruaje që ka ditur të ngrihet mbi sfidat, të punojë pa pushim dhe të ndajë dritë kudo ku ka shkelur. Një grua me shpirt bamirësie, që e sheh ndihmën, punën dhe njerëzinë si pjesë të qenies së saj.
Më poshtë, zonja Byrgjile Ademi rrëfen udhëtimin e saj të jetës, sfidat, triumfet dhe misionin e pashuar për t’i qëndruar besnike rrënjëve shqiptare—kudo që ndodhet.
Zonja Byrgjile Ademi, një grua me shpirt të ngrohtë e plot dritë, vjen nga fshati Tërnoc i Madh—një vend i njohur për intelektualë, veprimtarë dhe atdhetarë. Ajo është një prej atyre figurave të heshtura që kanë kontribuar pa zhurmë për familjen, kombin dhe komunitetin shqiptar në Zvicër. Përmes kësaj interviste, ajo rrëfen me sinqeritet udhëtimin e saj jetësor, sfidat, punën e palodhur dhe dashurinë e papërshkrueshme për kulturën e traditën shqiptare.
Ju lutem, na përshkruani profilin tuaj. Me çfarë merreni dhe cili është profesioni juaj?
Së pari, dua t’ju falënderoj për mundësinë që më dhatë të jem pjesë e këtij projekti të vyer. Libri juaj, Përbesë, është një botim i rëndësishëm, sepse sjell në dritë kontributin e gruas shqiptare në diasporë—një kontribut që shpesh mbetet në heshtje, por që ka qenë jetik për ruajtjen e identitetit tonë.
Jam rritur në Tërnoc të Madh, një fshat i njohur për traditën, dijen dhe atdhetarizmin. Arsimin fillor e përfundova në vitin 1981, por për shkak të situatave të rënda të kohës nuk pata mundësi të vazhdoja shkollimin. Megjithatë, falë prindërve të mi, të cilët ishin të etur për arsim dhe progres, edukimi dhe puna ishin gjithmonë shtylla të shtëpisë sonë. Sot, vëllai dhe motra ime janë intelektualë të formuar—shembull i vlerave që na janë ushqyer.
Në Zvicër, pas mësimit të gjuhës gjermane, arrita të hap firmën time. Nuk kam ditur kurrë të rri duarkryq; puna ka qenë pjesë e imja dhe mënyrë për të ndihmuar familjen.
Kur keni migruar në Zvicër?
Në Zvicër erdha më 7 tetor 1995, së bashku me vajzën time katërvjeçare, Krenaren. Bashkëshorti im, Rafeti, ndodhej më herët këtu dhe na priti që të bashkoheshim si familje. Fillimisht jetuam në Schinznach-Bad të Kantonit Aargau për dy vjet e gjysmë, ku më pas u bëmë me dy djem binjakë: Arditin dhe Korabin, të lindur në vitin 1996. Prej 27 vitesh jetojmë në qytetin Eiken të të njëjtit kanton.
Vajza jonë, Krenarja, sot është e martuar dhe ka djalin e saj, Realin. Djemtë janë beqarë, por shpresoj që një ditë do ta gjejnë fatin e tyre.
Si i kujtoni ditët e para në Zvicër?
Ditët e para ishin të mbushura me emocione—gëzim për ribashkimin me bashkëshortin, por edhe sfida për shkak të gjuhës dhe anësimi në një kulturë krejtësisht të re. Megjithatë, me kohë u mësuam dhe u integruam. Zvicra na priti mirë dhe na ofroi mundësinë për të ndërtuar një jetë të qëndrueshme.
Cila është veprimtaria juaj publike, jashtë punës së zakonshme?
Nuk kam qenë kurrë nga ato gra që qëndrojnë në heshtje. Pasi mësova gjermanishten, hapa biznesin tim me qëllim që të kontribuoja ekonomikisht për familjen. Për mua ishte e rëndësishme të ndihmoja bashkëshortin dhe të krijonim së bashku një të ardhme të sigurt për fëmijët tanë.
Sipas jush, sa dëgjohet zëri i gruas shqiptare në diasporë?
Gruaja shqiptare ka dhënë shumë, shpesh duke vepruar në prapaskenë. Edhe unë kam qenë gjithmonë pranë bashkëshortit tim, i cili ka qenë veprimtar aktiv për të mirën e kombit. Angazhimet e shumta familjare nuk më lejonin të isha aq në pah sa ai, por mbështetja ime ka qenë e plotë. Gruaja shqiptare është shtylla e familjes dhe shpesh ajo që i mban të gjitha mbi supe.
Sa jeni integruar në shoqërinë zvicerane?
Mund të them me bindje se jemi integruar shumë mirë. Kemi marrëdhënie të shkëlqyera me komunën dhe fqinjët. Shtëpia jonë ka qenë gjithmonë e hapur për të tjerët. Jemi shtetas zviceranë prej më shumë se 20 vitesh dhe Zvicra është bërë atdheu ynë i dytë. Punoj, kontribuoj dhe ndihem pjesë e këtij vendi që respekton ligjin dhe punën e ndershme.
Sa shpesh e vizitoni vendlindjen?
Tërnoci është gjithmonë në zemrën time. Sa herë që kemi mundësi, shkojmë atje. Kam familjarë në Angli dhe Tërnoc, ndërsa nëna ime jeton në Londër. Më merr malli për vendin ku jam rritur, për njerëzit dhe tokën time.
Cila grua publike mendoni se ka bërë shumë për avancimin e gruas shqiptare?
Historia jonë ka plot figura madhore femërore: nga Mbretëresha Teuta, te Nënë Tereza, Flora Brovina, Presidentja Vjosa Osmani, ish-presidentja Atifete Jahjaga dhe shumë të tjera. Secila prej tyre ka luajtur një rol të rëndësishëm në forcimin e zërit të gruas shqiptare.
Në cilin dimension ka ndihmuar më shumë gruaja shqiptare e diasporës në çlirimin e Kosovës?
Kontributi më i madh ka qenë mbështetja që ajo i ka dhënë burrit, familjes dhe kauzës kombëtare. Ne kemi dhënë nga e pakta jonë; madje edhe ato të holla të ruajtura për fëmijët tanë shpesh i kemi dhënë për Shqipërinë dhe Kosovën. Bashkëshorti im ka qenë aktiv në tubime dhe angazhime për çlirimin e vendit, dhe unë e kam përkrahur pa u lëkundur.
Sa premtuese është gjenerata e re për ruajtjen e traditave?
Shumë premtuese. Shoqatat kulturore në Zvicër dhe diasporë luajnë një rol kyç në ruajtjen e gjuhës dhe traditës shqiptare. Të rinjtë punojnë shumë dhe po arrijnë suksese që na bëjnë krenarë. Të mos harrohet kurrë diaspora — ajo ka qenë dhe mbetet pjesë e rëndësishme e kombit tonë.
Në cilat segmente gruaja shqiptare e diasporës ka nevojë për mbështetje nga shteti amë?
Unë dhe bashkëshorti im jemi të përfshirë në disa shoqata si Frictal, Jehona, Agimi dhe Lidhja e Mërgimtarëve të Tërnocit. Këto shoqata bëjnë shumë për komunitetin. Nuk kërkojmë para nga shteti amë, por mbështetje institucionale, sidomos për Shkollat Plotësuese Shqipe. Ato janë baza e ruajtjes së identitetit.
Ju falënderoj për ftesën. E dhashë këtë intervistë me zemër, për hir të fëmijëve të mi, nipave e mbesave, që të mos shkëputen nga rrënjët e tyre. Gruaja shqiptare ka qenë dhe mbetet heroine. Ne shqiptarët në Zvicër kemi mundësi të ruajmë traditat tona dhe të kontribuojmë për të mirën e kombit. Shtetet tona duhet t’i japin më shumë hapësirë femrës dhe diasporës.
Historia e zonjës Byrgjile Ademi është dëshmi e fuqisë së gruas shqiptare në diasporë—e një gruaje që nuk kërkon vëmendje, por vepron me zemër, kurajo dhe përkushtim. Ajo tregon se identiteti, kultura dhe traditat nuk ruhen vetëm me fjalë, por me punë, sakrificë dhe dashuri të pakushtëzuar për familjen dhe komunitetin. Byrgjile Ademi na kujton se çdo grua që kontribuon në heshtje është një dritë që ndriçon brezat, një urë që lidh vendlindjen me diasporën dhe një frymëzim për të gjithë shqiptarët—kudo që ndodhen. Në çdo gjest bamirësie dhe në çdo përpjekje për të ruajtur rrënjët, ajo konfirmon se fuqia e gruas shqiptare është themeli i identitetit dhe i shpresës për të ardhmen.
“Kjo intervistë është botuar në librin Gratë Frymëzuese të Diasporës Shqiptare (I).”
